تفسیر نقاشی کودکان

نقاشی زبان کودک است. نقاشی یکی از راه های شناخت فرزندانمان است. هر تصویر در نقاشی کودک بازتابی از افکار و احساسات او محسوب می شود. کودکان از همان سال های شناخت خود نقاشی کردن را دوست دارند و احساسات خود را با نقاشی بیان می کنند.  در مقاله ی حاضر به مبحث تفسیر نقاشی کودکان خواهیم پرداخت.

سیر نقاشی کودکان  

• ۱۲ ماهگی: از روی تقلید خطوطی به جلو و عقب می کشد.
• ۱۵ ماهگی: نقطه نقطه می کند.
• ۱۸ ماهگی: به خودی خود خط خطی می کند.
• ۲ سالگی: خطوط عمودی تقلید می کند.
• ۲.۵ سالگی: خطوط حلقوی، افقی، عمودی و دو خط به عنوان قرینه می کشد.
• ۳ سالگی: مداد را مثل بزرگسالان به دست می گیرد. بنا به تقاضای دیگران روی نقاشی هایش اسم می گذارد.
• ۴ سالگی: انسان را با دو عضو می کشد. قرینه را تقلید می کند و عضوی را به شکل ناقص انسان اضافه می کند.
• ۴.۵ سالگی: مربع می کشد.
• ۵ سالگی: مثلث می کشد، آدم را با بدن و گردن می کشد.
• ۶ سالگی: شکل آدم را به صورت دو بعدی می کشد.
• ۸-۹ سالگی: اعضای داخلی بدن را ترسیم می کند.
• از ۱۲ سالگی به بعد: ماشین را می کشد و کم کم آن را کامل تر می کند. پرنده، ماشین، خانه و هواپیما را رسم می کند و از آن سخن می گوید.

بچه‌ها در کدام بخش صفحه نقاشی می‌کشند؟

در کنار کودکانی که از همه صفحه در نقاشی خود استفاده می کنند، کودکانی هستند که نقاشی خود را به بخش کوچکی از صفحه محدود می کنند.

کودکانی که از فضای بیشتری از صفحه استفاده می کنند، دارای درک بهتری هستند. نسبت به ترسیم بیشتر شکل ها در بخش خاص صفحه معنا و مفهوم خاصی به آن تعلق می گیرد.

ناحیه چپ

ناحیه واپس روی و ناحیه گذشته است. کسانی که در این ناحیه ترسیم می کنند، تمایل به بودن در گذشته را نشان می دهند (به دلیل رضایت بیشتر در گذشته). ناحیه چپ ناحیه دلبستگی به مادر است. این افراد با انگیزه های آنی عمل می کنند، احساستی و خود محور هستند.

ناحیه راست

ناحیه آینده، امید به آینده و تمایل به پیشرفت را نشان می دهد. ناحیه راست، ناحیه دلبستگی به پدر است. این افراد بر نفس و عواطف خود تسلط دارند و در کارها با اندیشه و عقل عمل می کنند.

ناحیه پایین

معرف زمین است. زمین عنصر ایستا و حیات بخش است. منطقه پایین ناحیه انتخابی افراد خسته، عصبی و افسرده است. ترسیم در ناحیه پایین، جهان تاریک ناهشیار را به نمایش می گذارد. ناهشیاری که احتمالا معرف زمینه نابهنجاری بوده و در افسردگی، روان آزردگی و خستگی دخالت دارد. کشیدن نقاشی در این منطقه نشان می دهد که فرد احساس عدم امنیت می کند. تاکید کودک بر خط زمین در نقاشی گاهی نشان دهنده نیاز حسی به تغذیه و ایمنی جسمانی را مطرح می کند.

بالای صفحه

معرف آسمان است. بنابراین گویای آرمان گرایی، خیال پردازی و رویا پردازی است و تا حدی غیر واقعی بودن را به نمایش می گذارد.

 

نکات مهم تفسیر نقاشی کودکان

کودکانی که زمینه تربیتی خوبی دارند و از آرامش روانی برخوردارند تصویر را کاملا در وسط صفحه و نه زیاد بزرگ و نه خیلی کوچک ترسیم می کنند. وقتی کودک تمام صفحه را پر از خط می کند، تمایلش را به تصاحب جای بیشتر در قلب مادر و عاطفه مادر نشان می دهد.بخش هایی که سفید گذاشته می شود نشان دهنده ممنوعیت ها و فاصله گیری هاست و با توجه به معنای صفحه باید تفسیر شود.

رعایت نکردن تقارن و یا رعایت افراطی آن، در هر دو حالت ناهنجار است. معمولا افراد مبتلا به اختلالات عاطفی و عصب شناسی، تقارن را رعایت نمی کنند.

ترسیم خرج از کادر صفحه

اگر کودکی گرایش به خارج شدن از کادر صفحه دارد خصوصیات کودک خردسال یا عقب مانده که کنترل عضلانی ندارند را نشان می دهد. این امر نشان از کمبود محبت و عدم اعتماد به نفس کودک است که به صورت خیلی افراطی، نشان دهنده جلب توجه دیگران نسبت به خود است.

همچنین کودکان بزرگ تر که از کمبود محبت رنج می برند گرایش به خارج شدن از صفحه را دارند. این کودکان به طور اغراق آمیزی در جستجوی توجه و کمک هستند تا کمبود اعتماد به خود را که مخصوص انسان های نامطمئن است، جبران کنند.

رنگ

کودک سازگار و معمولی به طور متوسط از ۵ رنگ در نقاشی خود استفاده می کند، در حالی که کودک گوشه گیر از یک یا دو رنگ بیشتر استفاده نمی کنند.

مفهوم رنگ در نقاشی کودکان

رنگ آمیزی تمام صفحه: نشانه تنش یا اضطراب کودک.
فقدان رنگ در نقاشی: خلاء عاطفی یا دلیل بر گرایش ضد اجتماعی.
رنگ آمیزی کدر و کثیف و مغشوش: پنهان کاری و دوسوگرایی، تردید و وسواس و وجود مسائل مقعدی.
تمرکز رنگ به ناحیه خاص: ارزش قایل شدن نسبت به آن ناحیه و تمرکز نیروی روانی بر آن ناحیه.
به طور کلی در نقاشی هایی که رنگ آمیزی خیلی صریح و روشن است، احساس ایمنی و شکفتگی را نمایان می کند. ولی رنگ آمیزی هایی که خیلی صریح و روشن نیستند و کودک رنگ ها را با هم تداخل می دهد (مثلا قسمتی را زرد می کند بعد دوباره روی آن قرمز می کشد)، نوعی پریشانی را در رنگ ها می بینید که نشانه پنهان کاری، دوسوگرایی (دو احساس همزمان نسبت به یک موضوع) و تردید نقاش و غالبا مبین وجود مسائل مقعدی است. کودک در مورد چیزهایی مورد تنفر یا عدم علاقه اش، از رنگ های تیره به ویژه قهوه ای، سیاه و رنگ قرمز استفاده می کند.

تمرکز رنگ آمیزی به ناحیه خاص، نشان از ارزش قایل شدن کودک نسبت به آن ناحیه و تمرکز نیروی روانی در آن ناحیه است.

سن و رنگ

بین ۳-۶ سالگی: رنگ مقدم بر شکل ظاهری (عده ای معتقدند که کودکان تا ۱۱-۱۲ سالگی هویت رنگ ها را نمی شناسند. مثلا رنگ برگ های پاییزی را سبز می کشند).

در ۱۱-۱۲ سالگی: متوجه می شوند رنگ اشیا قابل تغییر است و بهتر است کودک را زودتر از موقع، مجبور به درک آن نکنیم زیرا انتخاب رنگ، مترادف با نیروی ژرف عاطفی کودک است و این انتخاب ارزشمندتر از انتخاب رنگ درست آن است.

رنگ های گرم (قرمز، زرد و نارنجی)
استفاده از این رنگ ها نشان دهنده کودک سالم در مراحل طبیعی رشد است.

رنگ های گرم نشان گر برون گرایی، تحریک کنندگی، سبب فعالیت و جنب و جوش، بیان کننده روشنی و شادی زندگی و مولد حرکت، انعطاف پذیری، تمایل به تماس با دیگران، زودجوشی، با جدیت هدفی را دنبال کردن و اجتماع خواهی است. استفاده بیش از حد از این رنگ ها می تواند در افراد حالت افسردگی ایجاد می کند.

رنگ های سرد (بنفش، سبز و آبی)
این رنگ ها دارای خاصیت منفی، دوری و کناره گیری، غیر متحرک بودن و سکون، درون گرایی، تلقین کننده غم و اندوه می باشند. این افراد نسبت به دنیای خارج بی اهمیت و تغییرات را بسیار سخت می پذیرند و دارای روحی سرد و خوددار هستند. در نقاشی هایی که در آن از ترکیبات سرد استفاده شده باشد در بیننده حالت آرامش دیده می شود. به کار بردن این رنگ ها، گرایش به درون گرایی، تفکر، سنجیده عمل کردن، فاصله جویی و کمرویی را نشان می دهد.

تفسیر موضوعات نقاشی کودکان

آسمان و زمین

آسمان نماد الهام و پای و زمین نماد ثبات و امنیت است. کودکان خیلی کوچک هیچ وقت زمین را از آسمان جدا نمی کنند ولی در سن ۵ سالگی شروع به کشیدن زمین به شکل خطی جدا از آسمان می کنند.

خورشید

بیانگر امنیت، خوشحالی، گرما، قدرت، نماد باروری و تعالی شناخت و مبین قدرت و خلاقیت و نماد پدر مطلوب است.

شیوه ترسیم خورشید

شیوه ترسیم خورشید، چگونگی رابطه با پدر و پذیرش اقتدار او را نشان می دهد. اگر خورشید گسترده و نورانی باشد به معنای اهمیت تصویر پدرانه و گویای رابطه خوب مابین پدر و کودک است.

زمانی که خورشید در افق دوردست و به صورت تقریبا ناپایدار به تصویر کشیده شود یا در پشت کوه ناپدید یا به صورت قوسی در افق باشد، پدر از دیدگاه کودک واجد چهره هراسناک است. اگر کودک از پدرش بترسد خورشید را قرمز یا سیاه رنگ می کند.

ماه

تداعی کننده شب، سیاهی، رویاها و جهان ناهشیار است. خورشید نماد پدر مطلوب اما ماه نماد زنانه است. در نقاشی خردسالانی که مسائلی درباره هویت زنانه دارند دیده می شود. ماه نشانگر نیستی و بیشتر در نقاشی قبر و قبرستان دیده می شود. کشیدن ماه در نقاشی آشکار کننده زمینه اضطرابی وابسته به جنسیت بزرگسالانه و کنجکاوی کودک درباره رمز و راز زندگی است.

ستاره

نشانه میل به درخشش، جلب توجه، نیاز به تحسین و محبت را نشان می دهد.

کوه

کوه های خشک و نوک تیز: وجود مشکلات و موانع بر سر راه کودک.
کوه های انحنادار یا تپه های سرسبز: نماد پستان مادرانه و معرف عشق، تغذیه و عطوف است.

ماشین

به خصوص در نقاشی پسران نماد قدرت، وابسته بودن شخص به دنیای خارج و زندگی ماشینی است.

آدمک

آدمک بزرگ نشانگر اعتماد به نفس بالا، عدم مهارگری کشاننده ها، احساس ایمنی، شکفتگی و نیاز به گسترش جویی و پیشرفت است. این کودکان چیزی برای پنهان کردن ندارند. اگر شکل آدمک در مجموع هماهنگ باشد به احتمال زیاد کودک کاملا سازگار است. اصولا نقاشی آدمک نشانگر پختگی کودک است.

آدمک خیلی کوچک نشانه کم ارزشی، احساس حقارت، کم رویی، بازداری، ترس مرضی، اضطراب و نوعی پنهان کاری است.

حیوانات

اگر در نقاشی کودک شما تصاویر حیوانات دیده می شود ، ممکن است دلایل مختلفی وجود داشته باشد که شما با صحبت کردن با کودک پی به آن می برید. کودکی که در روستا زندگی می کند و یا حیوانات خانگی دارد و یا عاشق حیوانات باشد و یا حتی زیاد به باغ وحش برود طبیعی است که حیوان بکشد. پس فرهنگ و طرز زندگی کودک در خانواده از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر کودک به نوعی با حیوانات رابطه نداشته باشد و حیوان برای او در دسترس نباشد تصویر حیوان در نقاشی او اهمیت خاصی پیدا می کند. گاهی ممکن است کودک احساس گناه و تقصیری را که تجربه کرده و جرأت نکرده آن را ابراز کند در نقاشی و در قالب حیوان نشان دهد. مثلاً کودکی ممکن است به دلیل اینکه دیشب درجایش خرابکاری کرده و سرزنش شده ، احساس گناه کرده باشد و در نقاشی اش شکل حیوان خاصی را مثل مارمولک بکشد. کشیدن حیوانات درنده نشانه فشارهای درونی مخفی کودک است. مثلاً کودکی که نسبت به برادر کوچک تر تازه به دنیا آمده اش حسادت می کند، در نقاشی ممکن است گرگ بکشد که این نشان دهنده ترس و دلهره کودک از تازه وارد کوچولو است.