نگاهی به نظریه شخصیت مورفی

گاردنر مورفی متولد ۱۹۸۵ روانشناس آمریکایی بود که در رشته های روانشناسی شخصیت ، پاراسایکولوژی و روانشناسی اجتماعی متخصص بود. نظریه های او متاثر از بزرگانی همچون فروید ، اسپنسر ، ویلیام جیمز و چارلز داروین بود. گاردنر در عین حال که بسیار  از فروید تعریف می کرد اما انتقاداتی هم به نظریه روانکاوی او وارد می دانست. گاردنر به بحث هایی از روانکاوی که فروید برای اولین بار آنها را مطرح کرد ، مانند رگرشن (برگشت پذیری )  علاقه خاصی نشان داد. در این نوشتار نگاهی به نظریه شخصیت مورفی انداخته ایم.

نظریه شخصیت مورفی

مورفی نظریه شخصیت خود را (زیستی اجتماعی) نام گذاشته است ، زیرا به اعتقاد او آدمی ارگانیزمی است که با محیط طبیعی و اجتماعی خود ارتباط متقابل دارد ، چیزی پیچیده یا میدانی است که در داخل میدانی وسیع تر جای گرفته است.

این مقدمه نشان می دهد که نظر مورفی با نظر میدانی لیوین بسیار نزدیک است ، با این فرق که مورفی درباره مبانی زیستی شخصیت تاکید فراوان دارد در صورتی که لوین در نظریه خود به ندرت به فیزیولوژی اشاره می کند. در نظر مورفی اصول تکوینی ، نسج شناسی و بیوشیمی همان قدر دارای اهمیت هستند که اصول روانشناسی تجربی ، جامعه شناسی و مردم شناسی فرهنگی.

مورفی اجزا و عناصر تشکیل دهنده شخصیت را چهار چیز می داند :

1. استعداد زیستی (فیزیولوژیک) ناشی از استعدادهای تکوینی و استعدادهای نسجی.
2. پیوندهایی که در اوایل زندگی تشکیل می یابند.
3. پاسخ های شرطی که بر اثر تکرار ، سخت ریشه گیر می شوند.
4. عادات احساسی و ادراکی که محصول پیوندها و پاسخ های شرطی هستند.

این اجزا و عناصر که شخصیت از آنها تشکیل می شود در برابر حوادث گوناگون نسبتا دوام و ثباتی دارند و استمرار شخصیت و متشابه بودن آن را تامین می کنند.

سبب رفتار آدمی از یک سوی نیازهای او هستند و از سوی دیگر عامل محیط اجتماعی . نیاز یا تنیدگی عبارتست از : تراکم نیرو در نسجی مخصوص یا گروهی از نسوج.

این تنیدگی ها با یکدیگر ارتباط کنشی دارند ، به قسمی که یک تنیدگی می تواند از ناحیه ای به نواحی دیگر پراکنده شود. عوامل محیط خارجی نیز دارای همین خاصیت هستند.

مورفی مانند بسیاری از روانشناسان دیگر نظرش درباره یادگیری بر پایه لذت جویی استوار است. آدمی چیزهایی را می آموزد که خوشایند او هستند و سبب لذت می شوند ، خواه این پاداش لذت بخش بی درنگ به دنبال یادگیری بیاید ، خواه احتمال وقوعش برای آینده باشد. اصل شرطی شدن پاسخ ها این کیفیت را به خوبی توجیه و بیان می کند. پس اینکه دانش آموز درسی را که برایش لذتی ندارد می آموزد ، محرک او در این عمل دورنمای لذت توفیق در امتحان و تشویقی است که از او به عمل خواهد آمد.

درباره این اصل که شخصیت هر کس در چگونگی ادراک او سهمی بسزا دارد مورفی به تفصیل توضیح می دهد. این اصل اجمالا این است که ادراک امور هرگز مستقلا صورت نمی‌گیرد، بلکه همیشه با کیفیات تحرکی ، مانند نیازها ، عواطف ، هیجانات ، خلق و خو … ، که از شخصی به شخص دیگر متفاوتند ، مخلوط و ممزوج است و از این رو احساس و ادراک هر کسی صورتی دارد که اختصاصی خود آن کس است. اکثر روانشناسان معاصر در این باب تحقیقاتی کرده اند ، ولی مورفی در این زمینه مقامی ممتاز دارد و مخصوصا درباره اوتیسم که می توان از آن به درون مداری تعبیر نمود ، دارای مطالعات فروان است و به خوبی نشان می دهد که چگونه افکار هر کس خدمتگزار نیازهای او هستند.

مورفی توجه خاصی هم به تحقیقات روحی دارد و درباره روشن بینی و ارتباط روانی از دور ، به تفصیل بحث می کند و معتقد است که این تحقیقات می توانند نکات تازه ای را درباره شخصیت معلوم بدارند.

نویسنده : کیارش پورمحمد

منابع : ویکیپدیا / روانشناسی شخصیت ، نوشته دکتر علی اکبر سیاسی، انتشارات ابن سینا