کهن‌الگوها و فن صندلی خالی

[vc_row][vc_column][vc_column_text css=”.vc_custom_1546858233134{margin-bottom: 0px !important;}”]

خودآگاهی و آشتی با خود در مشاوره روانشناسی

در رویکرد یونگ بر آگاهی از جنبه های مختلف خود به منظور دستیابی به یکپارچگی روانی تاکید می شود. از دیدگاه یونگ یکپارچگی روانی به سلامت روانی منجر می شود. خود یونگ جمله معروفی دارد اینکه ترجیح می دهم کامل باشم تا خوب (منظور یونگ از کامل بودن، آگاهی از تمامی جنبه های وجودی و پذیرش آن هاست) . در این راستا ، وی به اهمیت پذیرش “سایه” به عنوان بخشی ناخوشایند از روان که افراد ترجیح می دهند ، آن را سرکوب کنند ، اشاره دارد . جمله ی معروف دیگر از او این است که “طلا در تاریکی است” این جمله به اهمیت اشاره به سایه و پذیرش آن در دستیابی به یکپارچگی روانی و آرامش درون تاکید دارد.

کهن الگوها یا آرکی تایپ ها اصطلاح پیشنهادی یونگ هستند که جنبه های وجودی ما را تشکیل می دهند و ریشه در ناخودآگاه جمعی دارند . کهن الگوی پیر خردمند ، جادوگر بدجنس ، مادر مهربان و … از این موارد هستند.

یونگ همچنین به این موضوع اشاره کرده است که افراد علاوه بر اینکه به لحاظ زیستی هورمون های غیر هم جنس خود را دارند ، ویژگی های روانی مربوط به جنسیت و خود نیز ویژگی های روانی افراد غیر هم جنس خود را هم دارند.

برای مثال یک زن نه تنها هورمون های استروژن و پروژسترون زیادی دارد بلکه کمی هم هورمون های مردانه اندروژن دارد . به علاوه ، این زن نه تنها ویژگی های زنانه ، بلکه ویژگی های مردانه هم دارد ،منتها ویژگی های مردانه او با قدرت کمتری وجود دارند و معمولا این ویژگی های زنانه هستند که بر شخصیت فرد غالب هستند.

در مشاوره روانشناسی یکی از راه های رسیدن به یکپارچگی روانی ، آگاهی از ویژگی های مربوط به جنسیت خود و نیز آگاهی از ویژگی های غیر جنس و تقویت آن است . این کار به تقویت عزت نفس و بهبود روابط زناشویی کمک می کند. در مشاوره روانشناسی به کرات از فن صندلی خالی برای تقویت کهن الگوهای زنانه و مردانه در درمان مراجعان استفاده می شود و از آن نتایج رضایت بخشی گرفته می شود.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][mk_image src=”http://www.omidanhozoor.com/wp-content/uploads/2019/01/kjskdasj.jpg” image_size=”full” align=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text css=”.vc_custom_1546858779189{margin-bottom: 0px !important;}”]

کهن الگوهای مردانه و زنانه

کهن الگوهای مردانه و زنانه بسیار متنوع هستند . عمده ترین کهن الگوهای مردانه عبارتند از : کهن الگوی مرد پدر، مرد حامی ، مرد قوی ، پیرخردمند ، مرشد و راهنمای معنوی ، مرد جنگجو و… کهن الگوی زنانه شامل زن مادر، زن بانو ،زن جسور و زن معنوی و… است. پذیرش و تقویت این کهن الگوها با کمک فن صندلی خالی صورت می گیرد. برای مثال در مشاوره روانشناسی از درمانجوی زن خواسته می شود که بر روی یک صندلی خالی بنشیند و چند نفس عمیق بکشد و بخش “مادرانه ی” خود را روی صندلی رو به رو مجسم کند. ابتدا آن را توصیف کند و سپس با آن بخش صدایی بدهد (روی همان صندلی بنشیند ) و از طرف همان بخش حرف بزند.

پرسش این سوال مشاوره روانشناسی از درمانجو که اگر این بخش از تو در زندگی ات حضور فعال تری می داشت در روابط و زندگی روزمره ی تو چه تغییراتی ایجاد می شد؟ می تواند فرد را به سمتی سوق دهد که به این بخش از خود بیشتر توجه کند.

این فن مشاوره روانشناسی برای کسانی سودمند است که در یک یا دو نقش ذوب شده اند و از دیگر جنبه ها و نقش های خود غافل مانده اند. برای مثال: خانمی به نام ریحانه با مشکلات زناشویی رجوع کرد یکی از شکایت های همسرش عدم توجه به خود ، سردمزاجی و بی توجهی به نیازهای همسر بود. او زنی مقتدر، مهربان و منظم بود که زندگی خود را وقف فرزندان کرده بود و به همین دلیل از نقش همسری خود بازمانده بود زیرا چندان توجهی به نیازهای خود و همسرش نداشت. وقتی از او خواستم رو به روی یک صندلی خالی بنشیند و بخش زنانه یا بخش بانوی درون خود را بر آن صندلی مجسم کند. چنین گفت:

ریحانه: سال هاست او را ندیده ام.

درمانگر: از کی؟

ریحانه: از زمانی که اولین فرزندم به دنیا آمد . اون موقع همسرم زیاد ماموریت می رفت و همه مسئولیت های زندگی و فرزند به عهده من بود. و از بس سرم شلوغ بود، وقت کم می آوردم و به خودم توجه کافی نداشتم و فرصت نمی کردم به جنبه های زنانه خود بپردازم. به تدریج از این جنبه ها فاصله گرفتم و در نقش جدیدی که به عنوان مادر گرفته بودم ، ذوب شدم. بعدها وقتی فرزند دوم من به دنیا آمد پیش از پیش در این نقش ذوب شدم و اکنون که با بخش زنانه ام رو به رو شدم حقیقتا یکه خوردم و متعجب شدم .

درمانگر: خوب ، اگر این بخش آنجا باشد ، چه اندازه ای است.

ریحانه: خیلی کوچک است ، مثل درخت میوه داری که به او رسیدگی نشده است.

درمانگر: ظاهرش را برایم توصیف کن.

ریحانه: ضعیف است و آزرده.

درمانگر: آزرده از چی؟

ریحانه: از من به دلیل بی توجهی ها

درمانگر: (از فنون تعمیق استفاده کردم بر جسم او متمرکز شدم) به من بگو آزردگی را در جسم خودت چگونه حس می کنی؟

ریحانه: به شکل یک سوزش در معده ام…

درمانگر: خب، دستت را روی معده ات بگذار و به من بگو ، این آزردگی چقدر است؟

ریحانه: خیلی زیاد، انگار سال های سال روی هم انباشته شده است.

درمانگر: و اگر زیان داشت به شما چه می گفت؟

ریحانه: با دلخوری می گفت: مرا نادیده گرفته ای

درمانگر:شما چه می گفتی؟

ریحانه: خوب بهش حق می دادم … من او را ندیدم … من در نقش مادری غرق شدم و نسبت به او بی توجهی کردم… من او را به حال خود گذاشتم …

درمانگر: به این بخش از خودت چه می گویی.

ریحانه: (در حالی که گریه می کرد) عذر می خوام … از این به بعد به تو توجه می کنم … تو حق داری ، دیده می شوی و من تو را می بینم …

درمانگر:دیگه؟

ریحانه: به خواسته هایت توجه می کنم.

درمانگر: در آن صورت چه تغییری در زندگی ات ایجاد خواهد شد؟

ریحانه: خوب، بیشتر از قبل به خودم می رسم. آرایش می کنم ، لباس مناسب می پوشم …این طوری همسرم هم راحت تر خواهد بود…

درمانگر:خوب ، تمرین تمام شد. من از شما می خواهم به عنوان تکلیف خانگی به این موضوع فکر کنی که اگر قرار باشد به بخش زنانه ات بیشتر توجه کنی و او را ببینی در این صورت چه تغییراتی در رفتار و زندگی ات ایجاد خواهد شد.

همچنین می توانید از فن نظرسنجی استفاده کنی و از دوستان و آشنایان پیرامون خودت بپرسی که یک زن چه وظایفی نسبت به همسرش دارد؟ یا ویژگی های زنانه یک زن چیست؟

تمرین بالا می تواند بخش کوچکی از پروتکل درمانی زوج باشد و در کنار دیگر فنون مانند بازسازی شناختی ، آموزش مهارت ها و تنظیم هیجانی مورد استفاده قرار گیرد.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][mk_image src=”http://www.omidanhozoor.com/wp-content/uploads/2019/01/sdas.jpg” image_size=”full” align=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text css=”.vc_custom_1546859222276{margin-bottom: 0px !important;}”]

زن جسور

زن جسور، کهن الگویی است که با جسارت خواسته هایش را بیان می کند ، برای دیگران مرز می گذارد و بر حقوق خود پافشاری می کند. رشد بی اندازه این کهن الگو معمولا به تنش و درگیری های بین فردی می انجامد.

برای مثال: سمانه یکی از زنان جسوری است که جسارت او به گستاخی و حتی پرخاشگری تبدیل شده است. پرخاشگری کلامی و حتی بدنی او نسبت به همسرش و مشاجره های فراوان اخیر ، زندگی زناشویی او را تا مرز جدایی پیش برده است. پس از سنجش اولیه مشاوره روانشناسی، مشخص شد که سمانه در کنترل هیجان های خود ناتوان است. فاقد مهارت های ارتباطی ، حل اختلاف و قاطعیت است و باورهای منفی نسبت به مردها دارد . بازسازی شناختی و آموزش مهارت ها چندین جلسه مشاوره روانشناسی را به خود اختصاص داد. در چند جلسه دیگر مشاوره روانشناسی با استفاده از فن صندلی خالی او را با زن جسور درونش که گستاخانه و پرخاشگرانه رفتار می کرد ، روبه رو کردیم. این رویارویی که با استفاده از صندلی خالی صورت گرفت او را به این نتیجه رساند که این بخش از او بی اندازه رشد کرده و بزرگ شده است و باید کمی محدود شود . وقتی روبه روی صندلی حالی قرار گرفت ، گفت: ” تو خیلی بی ملاحظه شده ای. گستاخ . بی توجه هستی به دیگران حتی همسرت هم پرخاشگری می کنی … این خصوصیات با ظرافت زنانه مغایرت دارد. این خصوصیات تو را به یک مرد شبیه کرده است . من می خواهم باشی ولی نه به این بزرگی … من می خواهم متعادل شوی و به جنبه ی زنانه وجودم اجازه دهی تا عرض اندام کند. من می خواهم تو به مرزهای خودت برگردی و در محدوده  خودت رفتار کنی. رشد بی اندازه تو دیگر بخش های مرا نابود می کند.”

در رابطه با این فرد از دو صندلی استفاده شد . صندلی دیگری آوردیم که نمادی از بخش زن یا بانو بود و او می بایست با این بخش از خود رو به رو می شد و با آن حرف می زد.

ابتدا در مشاوره روانشناسی ، درمانجو باید آن بخش را توصیف کند. آنها در توصیف بخش های در حاشیه مانده و کم رنگ شده آن را ضعیف ،کم سن و سال و رشد نایافته می بیند اما زمانی که شروع به صحبت با این بخش می کنند ، اظهار می دارند که این جنبه از آنها شروع به بزرگ شدن کرده است.

پرسش این سوال که اگر این بخش از تو در زندگی ات حضور فعال تری داشته باشد ، چه تغییراتی در زندگی ات ایجاد می شود ، درمانجو را به تجسم و تصویرسازی وامی دارد و او می تواند زندگی با او را به تصویر بکشد.

استفاده از چند صندلی در مشاوره روانشناسی که هر یک نمادی از جنبه های مختلف هستند مانند اختصاص دادن چند صندلی به کهن الگوی زن بانو، زن مادر، زن جنگجو و زن معنوی می تواند، امکان گفت و گو با تک تک آنها را فراهم کند. به این ترتیب درمانجو به تناوب روی هر یک از صندلی های مربوط به آن ها بیان می کند . این گفت و گو ها به آگاهی از جنبه های مختلف خود و پذیرش آن ها می انجامد.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][mk_image src=”http://www.omidanhozoor.com/wp-content/uploads/2019/01/lkhjghjf.jpg” image_size=”full” align=”center”][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text css=”.vc_custom_1546856489054{margin-bottom: 0px !important;}”]منبع:

کاربرد صندلی خالی در روان درمانی (دکتر شهربانو قهاری)[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]