قصه‌گویی برای کودکان از دیدگاه روانشناسی کودک

کارکردهای قصه گویی چیست؟

در این نوشتار به مبحث قصه‌گویی برای کودکان از دیدگاه روانشناسی کودک می پردازیم. قصه گویی جدا از ارزش آن در روانشناسی کودک به عنوان شکلی کهن از ادبیات از زمان های دور تا به امروز کارکردهای گوناگونی داشته است. انتقال داستان های مختلف در فرهنگ های گوناگون و یا انتقال مفاهیم و پندهای مختلف در قالب یک داستان با قصه انجام می شده است. قصه گویی مردم را کنار یکدیگر جمع کرده است و خاطرات مشترک و آموزه های گوناگونی را از نسلی به نسل دیگر منتقل می کرده است.

هر چه به گذشته برمی گردیم نمود قصه گویی و قصه ها و اشکال مختلف آنها در زندگی افراد مختلف و فرهنگ های گوناگون را بیشتر می بینیم. در فرهنگ ما اما مادربزرگ ها و پد بزرگ ها نقش مهم و موثری در انتقال مفاهیم مختلف و آموختن راه های مقابله با سختی ها و مشکلات زندگی از طریق قصه ها داشته اند. نقال ها نیز در محیط های عمومی برای مردم قصه های مختلف خصوصاً از شاهنامه را نقل می کردند و مردم با زیباترین شیوه ها یک داستان را به خاطر می سپردند. کسانی که به قصه ها گوش می سپردند با قهرمان آن در مسیری پرفراز و نشیب همسفر می شده اند.

گسترش تکنولوژی و کمرنگ شدن قصه گویی

با توجه به اهمیت قصه درمانی در روانشناسی کودک متاسفانه با گسترش تکنولوژی و ابزارهای ارتباطی قصه گویی و کارکرد آن کمرنگ شده است و این مسئله می تواند اثرات منفی بسیاری بر شخصیت کودکان داشته باشد. کودک باید در سنین کودکی با داستان ها و قصه های گوناگون مواجه شود تا بتواند بسیاری از مفاهیم را در آنها یافته و با آنها آشنا شود و بتواند مهارت های مختلفی را در خود پرورش دهد.

قصه‌گویی برای کودکان

قصه‌گویی برای کودکان چه اثراتی دارد؟

شاید یکی از کارکردهای اصلی قصه گویی در ارتباط با کودکان بوده است. تقریباً کودکان علاقه زیادی به شنیدن قصه دارند و با شوق بسیار به قصه ها گوش می دهند. اما قصه چه اثراتی بر روی کودکان می گذارد و کارکرد روانشناختی آن چیست؟ قصه درمانی و فواید آن بر روی کودکان چگونه است و قصه با کارکرد درمانی خود می تواند چه اثرات مثبتی بر رشد و یادگیری کودکان بگذارد؟ پاسخ این پرسش ها از دریچه روانشناسی کودک ممکن است.
سالهاست که قصه گویی به عنوان راه حلی برای درمان بسیاری از مشکلات در ارتباط با کودکان تعریف و شناخته شده است. قصه درمانی به روشی فراگیر در روانشناسی کودک تبدیل شده است. کارکردهای قصه گویی را می توان در چند زمینه دسته بندی کرد. قصه ها می توانند در شگل گیری پیوند عاطفی بین قصه گو و کودک نقش مهمی داشته باشند. آنچه که ما در بین روابط کودکان با مادربزرگ و پدربزرگ دیده ایم می تواند تنها نمونه ای کوچک از این مسئله باشد.
کودکان با قصه ها می توانند شناخت مناسبی از زندگی و مشکلات و رویدادهای آن پیدا کنند. آنها در قصه ها با حوادث مختلفی روبرو می شوند و با مفاهیمی آشنا می شوند که ممکن است جز قصه ها راه آشنایی دیگری در این سنین با آنها نداشته باشند. کسب تجربه وشیوه حل مسائل مختلف یکی از کارکردهای قصه گویی است که می تواند اثرات مفید و موثری در زندگی کودکان داشته باشد و توانایی مختلف کودک را مانند توانایی عاطفی، اجتماعی و اخلاقی افزایش می دهد. آن چه که در روانشناسی کودک بر روی آن تاکید شده است.

قصه گویی و قهرمان

آنچه که به قصه گویی قدرت زیادی می بخشد زبان تمثیلی وپر رمز و راز آن است که در قالب قهرمان ها و یا دیوها و یا شخصیت های مختلف نمود می یابد و کودک می تواند به شیوه ای غیرمستقیم با بسیاری از پدیده ها با زبانی مناسب سن خود آشنایی بیابد. قهرمان در نهایت بر چالش ها پیروز می شود. آنچه که کودک به آن علاقه دارد و می تواند در شکل گیری توانایی حل مسئله او موثر باشد.

کودکان در قصه ها با مفاهیمی همچون قهرمان آشنا می شوند. آنها با قهرمان همسفر می شوند و در مشکلات و تعارضات آنها حضور دارند. حل کردن چالش ها، تعارضات و روبرو شدن با مشکلات که قهرمان ها در داستان ها با آنها روبرو می شوند می تواند برای کودکان بسار مفید و موثر باشد. کودک با حل کردن بسیاری از چالش ها و مشکلات در قصه آشنا شده و از آنها می آموزد و این مسئله گامی مهم در مباحث روانشناسی کودک است.

قهرمانان به عنوان بازیگران کلیدی قصه ها اثر زیادی بر کودکان دارند. قهرمانان برای کودکان جذاب بوده و کودکان با آنها همذات پنداری می کنند. بنابراین وقتی قهرمان مشکلی را حل می کند کودک خود را به جای او گذاشته و این فرایند سبب تقویت اعتماد به نفس و توانایی حل مشکلات در کودک می شود.

قصه گویی و رشد یادگیری و خواندن و نوشتن در کودکان

قصه ها کمک بسیار زیادی در آموختن، خواندن و نوشتن کودکان می کنند و کودکان را با لغات، اصطلاحات و مفاهیم گوناگون آشنا می کنند. افزایش دایره لغات و توانایی استفاده از لغات دو نکته مهم در ارتباط با فواید قصه برای کودکان است. همچنین آواهای مختلف و صداهای گوناگون در قصه ها نمود بیشتری یافته و کودکان می توانند با قصه ها با این مسایل نیز آشنا شوند.

یادگیری مهارت های مختلف از طریق قصه گویی

قصه ها کودکان را با مهارت گوش دادن آشنا می کنند. کودک می آموزد که برای یادگیری باید گوش بسپارد و از طریق گوش دادن می تواند با بسیاری از لغات و مفاهیم آشنا شود. قصه می تواند مهارت نوشتاری کودک را به همین خاطر تقویت کند و رشد دهد. همچنین قصه ها در علاقه‌مند کردن کودکان به کتابخوانی نقشی مهم دارند. کودک پس از مدتی تمایل دارد که قصه هایی که یاد گرفته است را برای دیگران بازگو کند و با قصه های بیشتری آشنا شود. تمام این نکات از کلیدی ترین مفاهیم در روانشناسی کودک به منظور رشد و توسعه توانمندی های کودکان است.
ذهن کودکان با قصه ها درگیر می شود و این اتفاق باعث می شود تخیل کودک تقویت شده و رشد کند. همچنین کودک قصه ها را به حافظه خود می سپارد و علاقه‌مند است که بتواند آنها را برای دیگران تعریف کند. این اتفاق می تواند اثری مهم در زمینه توانایی های گفتاری و اعتماد به نفس کودک داشته باشد.

قصه‌گویی برای کودکان

قصه گویی به رشد خلاقیت کودکان کمک می کند

آنچه که سبب رشد خلاقیت کودکان در آینده می شود تخیل کودکان است که می تواند با قصه های گوناگون تقویت شده و رشد کند. رشد تخیل کودکان می تواند بر خلاقیت کودکان اثری مهم بر جای بگذارد و باعث پیشرفت کودک در آینده شود. در نتیجه با توجه به فواید و کارکردهای مختلف قصه گویی و با توجه به مفهوم روانشناسی کودک داستان ها به کودکان می آموزند که چگونه با مشکلات و چالش ها در زندگی مواجه شوند و چگونه آنها را به عنوان بخشی جدایی ناپذیر از زندگی بپذیرند و همچون قهرمان داستان ها بر آن غلبه کنند. قصه ها پیروزی را می آموزند و اینکه پس از هر دوران سختی با ایستادگی و مقابله با مشکلات دورانی پر از آرامش و پیروزی خواهد رسید.

قصه امروز فردا را می سازد

حالا به دوران کودکی خود بازگردیم. همچنان بخشی از قصه هایی که برایمان گفته شده را به خاطر داریم. این نکته به ما یادآوری می کند که آنچه از طریق قصه گفته می شود تا چه میزان می تواند در ذهن ما ماندگار باشد. قصه ها چیزی بیش از یک داستان هستند و پیروزی قهرمان در قصه پیروزی کودک در آینده است.