بیش‌فعالی کودکان از نگاه مشاوره روانشناسی کودک

بیش‌فعالی کودکان چگونه شناسایی می شود؟

کودکی را تصور کنید که تمرکز مناسب برای یادگیری و انجام کارها و فعالیت های روزمره را ندارد. گاهی بی قرار است و فعالیت بدنی بیش از حد معمول دارد و این مشکلات زمانی که بر روی ابعاد مختلف زندگی مانند درس و دیگر فعالیت هایش اثر می گذارد برای شما جدی و نگران کننده می شود. در زبان عامیانه این ویژگی ها را پیش فعالی می گویند. اما در روانشناسی کودک و اختلالات به آن نام دیگری داده اند. اما بیش‌فعالی کودکان چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

بیش فعالی چیست و چه ویژگی هایی دارد؟

یکی از اختلالاتی که در روانشناسی کودک با آن روبرو هستیم و از اختلالات شایع در کودکی است اختلال کم توجهی / بیش فعالی است. این اختلال با عدم توجه و تمرکز، بیش فعالی و رفتارهای تکانشی شناخته می شود هر چند که ممکن است ترکیبی از این نشانه ها را نیز در خود داشته باشد. بیش فعالی اختلال ناتوان کننده ارتباطی در کودکان است که می تواند در بزرگسالی هم ادامه داشته باشد. این اختلال همچنین ممکن است در بزرگسالی تغییر شکل داده و دیگر اختلالات تبدیل شود.

اختلالی شایع در کودکان

اختلال کم توجهی / بیش فعالی از شایع ترین اختلالات رفتاری است که بیشتر در سنین کودکی و نوجوانی بروز می کند. این اختلال همچنین از شایع ترین اختلال در مدارس است. اغلب کودکان مبتلا به این اختلال دارای چند اختلال دیگر نیز به طور همزمان هستند. کودک میلی به یادگیری ندارد و یا فرآیند یادگیری در آنها کند است و رفتارهای فیزیکی و بدنی او بیش از حد زیاد بوده و غیر معمول می باشد نکاتی که در روانشناسی کودک بسیار حائز اهمیت است. در این اختلال کودک به سختی می تواند تمرکز کند و تمرکز کردن برای او فرایندی دشوار است که این مسئله باعث کاهش سطح انرژی او می شود.

بیش‌فعالی کودکان

نشانه های فیزیکی اختلال بیش‌فعالی کودکان

این اختلال می تواند دارای نشانه های فیزیکی نیز باشد. به شکلی که کودک را بیش از حد لاغر و یا بیش از حد چاق نشان دهد که مناسب سن فرد نیست. همچنین ظاهری کودکانه تر از سن مورد نظر نیز ممکن است در این بیماری در فرد مبتلا به وجود آید. حرف زدن های مداوم و داشتن انرژی بیش از حد برای بازی کردن هم از دیگر نشانه های ظاهری است که می تواند در کودک دیده شود. در برخی موارد داشتن تیک های آوایی و قوز کردن هنگام نشستن نیز در این اختلال در کودکان دیده شده و توسط روانشناسی کودک مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است.

اختلال کم توجهی / بیش فعالی چگونه خود را نشان می دهد؟

اختلال کم توجهی بیش فعالی البته در اشکال گوناگونی بروز می کند. این اختلال می تواند خود را در زمینه عدم تمرکز نشان دهد و یا شکل دیگری مانند رفتارهای ناگهانی تکانشی را در خود داشته باشد و یا رفتارهای پرخظر و فعالیت های بیش از حد، در هر صورت باید به یاد داشت که این اختلال در افراد مختلف متفاوت است. در روانشناسی کودک رفتارهای متفاوت هر کودک دارای این اختلال بررسی می شود و متناسب با آن راه حل هایی داده می شود.

شخصیت و جنسیت عاملی تعیین کننده

شخصیت و جنسیت یکی از ویژگی هایی است که باعث می شود این اختلال به اشکال گوناگون در کودکان نمود یافته و پیدا شود. ویژگی های شخصیتی یک کودک و جنسیت او می توانند تعیین کنند که این اختلال به چه شکل در افراد پدید می آید و علائم و نشانه های آن چگونه است. برای مثال این اختلال در کودکان دختر بیشتر خود را به شکل عدم تمرکز و توجه نشان می دهد و در کودکان پسر به شکل فعالیت های بیش از حد بروز می کند .

چرا باید نشانه های این اختلال را جدی گرفت؟

نشانه های پدیدار شده این اختلال در هر صورت می توانند باعث کاهش کیفیت زندگی کودکی شوند و اجازه دنبال کردن و شرکت موفقیت آمیز در بسیاری از اختلالات را در کودکان از بین ببرد. مشارکت اجتماعی در سنین کودکی از دیدگاه روانشناسی کودک بسیار مهم و حیاتی است. انجام هر فعالیتی نیازمند تمرکز است و این تمرکز با انرژی گذاشتن زیاد از سمت مبتلایان صورت می گیرد. این روند می تواند باعث خستگی بیش از حد و ناتوانی در انجام فعالیت های کودک شود. بنابراین اختلال بیش فعالی / عدم تمرکز نیاز به درمان دارد و روانشناسی کودک می تواند در این زمینه کمک کننده باشد.

علل شکل گیری اختلال

پیش از اینکه با روش های درمانی اختلال بیش فعالی / عدم تمرکز در کودکان آشنا شوید بهتر است از علل شکل گیری این اختلال مطلع باشیم. به راستی چرا برخی در کودکی دچار این اختلال می شوند و به سختی می توانند تمرکز کرده و فعالیت های روزانه خود را پی بگیرند. این مشکل می تواند چه اثرات سوئی در زندگی و فعالیت های کودکان داشته باشد؟

گفته شده است که عوامل متعددی در شکل گیری اختلال کمبود توجه / بیش فعالی نقش دارند اما به نظر می رسد یکی از دلایل اصلی آن اختلال در تکامل سیستم عصبی باشد. کودکانی که دارای این اختلال هستند قسمت هایی از مغز که مسئولیت توجه، تمرکز و تنظیم فعالیت های فیزیکی و حرکتی را برعهده دارند در آنها دچار نقص و مشکلی جزیی هستند.

بیش‌فعالی کودکان

وراثت و ژنتیک تعیین کننده هستند

ذکر این نکته ضروری است که دو عامل وراثت و ژنتیک که در بسیاری از اختلالات نقش دارند در این اختلال هم اثرگذار هستند . همچنین ممکن است که در زمان حاملگی یا زایمان اتفاقاتی باعث صدمه جزیی به مغز شود و این اختلال در کودک پدید آید.

درمان اختلال کم توجهی و بیش فعالی

امروزه با پیشرفت روانشناسی خصوصاً روانشناسی کودک و مطالعات گوناگونی که صورت گرفته است روش های مختلف درمانی برای اختلال بیش فعالی / کمبود توجه وجود دارد. این درمان ها را می توان در چند بخش دارودرمانی، روان درمانی و نوروفیدبک و حتی کاردرمانی دسته بندی کرد. نکته ای که باید به آن توجه کرد این است که برای درمان این اختلال به مجوعه این روش ها نیاز است و هیچ کدام به تنهایی نمی تواند تماماً این اختلال را درمان کند. تغدیه و عوامل دیگری نیز می توانند برای کودکان دارای این اختلال مفید باشند. مصرف مواد غذایی سرشار از امگا ۳، آهن و املاح معدنی برای کودکان بیش‌فعال مفید بوده است. راه درمان این بیماری باز بوده و همواره در روانشناسی کودک مطالعه بر روی درمان این اختلال ادامه دارد.