ویژگی‌های کودکان لجباز (بخش دوم)

ویژگی‌های کودکان لجباز (بخش دوم) | در مقاله قبلی با موضوع کودک لجباز چه ویژگی‌هایی دارد، توضیحاتی درباره لجبازی کودکان و عوامل مسبب آن توضیح داده شد. در این مقاله به ادامه مباحث در مورد علل لجبازی و چگونگی دستور دادن به کودکان می‌پردازیم.

تأثیر محیط بیرون از خانه

بهترین مشاور روانشناس توضیح می‌دهد که یکی دیگر از عوامل بیرونی و غیر مستقیمی که لجبازی و مخالفت‌جویی کودکان را افزایش می‌دهد، محیط خارج از خانه است. رفت و آمد و حضور در جمع دوستان و همسالانی که لجباز و پرخاشگر هستند از جمله مواردی است که موجب بروز لجبازی در کودکان می‌شود.
ممکن است خود کودک لجباز نباشد اما حضور در جمع دوستان لجباز، به طور ناخواسته چنین رفتارهایی را ببیند و یاد بگیرد. همچنین تماشا کردن فیلم، عکس، سریال و برنامه‌هایی که خشونت در آن‌ها غالب است هم می‌توانند باعث الگوبرداری توسط کودکان شوند و از عوامل تشدیدکننده بدرفتاری باشند.

وضعیت جسمی و روانی کودکان

از دیگر عوامل مؤثر در بروز بدرفتاری کودکان، وضعیت جسمی و روانی آن‌هاست که احتمال بروز رفتارهای نامطلوب را افزایش می‌دهد. عواملی مانند خستگی، گرسنگی، بی‌خوابی یا بدخوابی و برخی اختلالات روان‌پزشکی مثل افسردگی، اضطراب و … از جمله مواردی می‌داند که امکان بدرفتاری در کودکان را افزایش می‌دهد. به طور مثال زمانی که کودک پس از ساعت‌هایی طولانی که در مدرسه بوده است، به خانه باز می‌گردد، خسته و گرسنه است، ممکن است کمی لجبازتر و بدرفتارتر از سایر مواقع بشود چون در این موقعیت‌ها کودک تحریک‌پذیرتر می‌شود، به طور طبیعی زودتر عصبانی و آشفته می‌شود و در نتیجه بیشتر درگیری به وجود می‌آید. بهترین مشاور روانشناس توصیه می‌کند بهتر است در این لحظات پدر و مادر خواسته‌های کمتری از کودک داشته باشند و برای اجرای درخواست‌هایشان زمان کافی را به کودک بدهند زیرا احتمال عملی نشدن خواسته‌ها وجود دارد. ممکن است کودک در مدرسه با فرد دیگری دعوایش شده باشد و کم‌حوصله و پرخاشگر باشد. اگر این وضعیت‌ها ناپایدار باشند مشکلی ایجاد نمی‌کنند ولی اگر به بیشتر زمان‌ها تعمیم پیدا کنند نیازمند ارجاع به روانشناس و روانپزشک می‌باشند. به طور مثال کودکانی که همیشه مضطرب هستند، بیشتر از سایر کودکان دچار تحریک‌پذیری می‌شوند.

برخی کودکان دائماً نگرانند که در بازی، درس یا هر رقابتی برنده نشوند، بنابراین داشتن این نگرانی‌ها پیوسته آن‌ها را آزار می‌دهد و به همین دلیل دچار علائمی مثل دل‌درد، سر درد، تهوع و … می‌شوند. در نتیجه ابتلای به این بیماری‌ها آن‌ها را تحریک‌پذیرتر می‌کند و در اکثر موارد خوابشان دچار مشکل می‌شود، همچنین میزان بدخلقی و بدرفتاری‌ها زیادتر می‌شود.
توجه به این عوامل درونی و بیرونی نشان می‌‎دهد که لجبازی و مخالفت‌جویی کردن در کودکان مجموعه‌ای از عوامل را در بر می‌گیرد و فقط محدود به یک علت نیست. اما توجه و شناخت کافی و مستمر والدین، می‌تواند در پیشگیری و کاهش آن مؤثر باشد.

چگونه به کودکان خود دستور دهیم؟

آگاهی پدر و مادرها از اینکه چگونه با کودکانشان تعاملی صحیح و اصولی برقرار کنند از ضروریات است. اگر هنگام دستور دادن به نکاتی مهم توجه کنند، احتمال حرف‌شنوی کودکان بیشتر می‌شود و کمتر دست به مخالفت‌جویی می‌زنند. این موارد عبارت هستند از:

پشت هم دستور ندهید

بهترین مشاور روانشناس می‌گوید همان قدر که یادگیری قوانین و نظم برای کودکان اساسی است. افراط نکردن و پرهیز از سخت‌گیری بیش از اندازه نیز بااهمیت است. بعضی از والدین در دستور دادن بسیار افراط می‌کنند و کودک را از داشتن هر گونه آزادی عمل محروم می‌کنند. با اعمال یک برنامه خشک و بدون انعطاف، کودک را لحظه به لحظه مدیریت و کنترل می‌کنند. آن‌ها ممکن است در طول روز چندین دستور بدهند و انتظار داشته باشند که کودکان از همه دستورات اطاعت کنند. ممکن است کودک بتواند فقط دو یا سه دستور را پیروی کند و پس از انجام آن‌ها خسته و کم‌حوصله شود و حوصله انجام دادن دستورات ساده را هم نداشته باشد به طوری که بعد از مدتی دچار عجز و درماندگی شود و حتی از عهده کارهایی که قبلاً هم انجام می‌داده است، برنمی‌آید. بنابراین اگر کودک بعد از مواجه شدن با دستورات متعدد، تنها چند مورد را انجام دهد، والدین نباید سخت‌گیری کنند و آن را دلیلی بر لجبازی و بدرفتاری فرزندشان بدانند و درصدد برخورد و مقابله با او برآیند. حقیقت امر این است که کودکان چون با دستورات و قوانین متعدد روبه‌رو می‌شوند، دچار درماندگی می‌شوند و نمی‌توانند از همه دستورات پیروی کنند.
بهترین مشاور روانشناس می‌گوید پدر و مادرها نباید برای هر چیزی قانون بگذارند و کودک را ملزم کنند که یاد بگیرد. مثلاً راه رفتن نیازی به قانون ندارد و فرد در مسیر رشدش آن را به طور طبیعی می‌آموزد. حال اگر پدر و مادری برای چنین امور ساده‌ای هم قانون بگذارند، بدون شک فرزندانشان را خسته و زمینه بروز لجبازی و مخالفت را فراهم می‌کنند.

دستورات خود را واضح و ملموس بیان کنید

هر دستوری که بیان می‌شود باید واضح و روشن باشد و از عباراتی که مبهم و غیردقیق هستند استفاده نشود. جملاتی مثل مؤدب باش، اتاقت را مرتب کن و … معنای روشنی برای یک کودک ۴ یا ۵ ساله ندارند. بنابراین اگر چنین درخواستی از کودک دارند باید به شکل عینی به او نشان دهند که که اتاقت را مرتب کن شامل چه کارهایی می‌شود، مثلاً باید لباس‌هایت را در کشو بذاری و مدادرنگی‌هایت را از روی زمین جمع کنی و در جعبه خودشان بذاری و …
پس از اینکه کودک چندین بار این مفاهیم را به طور عملی تجربه کرد، از آن پس جملات مربوط به منظم بودن برایش قابل درک می‌شوند.
بهترین مشاور روانشناس توصیه می‌کند بعد از اینکه هر درخواستی از سمت کودک درک و عملی شد، او را تشویق کنند، برای مثال، آفرین که اتاقت را مرتب کردی.
بهترین مشاور روانشناس درباره مورد دیگری که باید در بیان آن از عبارات واضح استفاده کرد، مفاهیم مربوط به زمان و مدت را معرفی می‌کند. این مفاهیم ذهنی هستند و کودک درک درستی از آن‌ها ندارد. اکثریت کودکان قبل از رفتن به مدرسه نمی‌توانند کاربرد و چگونگی استفاده از زمان را درک کنند.
برای مثال وقتی پدر و مادری از فرزندشان می‌خواهند تا یک ربع دیگر مسواک بزند، او درکی از زمان ندارد و ممکن است از درخواست آن‌ها پیروی نکند و آن‌ها فکر کنند که او لجبازی می‌کند.

در دستورات خود مصمم و جدی باشید

بهترین مشاور روانشناس می‌گوید والدین باید در بیان دستورات خود با حفظ احترام به کودک جدی و مصمم باشند و حق انتخابی در آن‌ها برای کودک قائل نشوند تا کودک فکر نکند که موضوعات اهمیتی ندارند و انجام دادن یا ندادن آ‌ن‌ها مهم نیست و فقط در صورت تمایل آن‌ها را انجام دهد. برای مثال اگر می‌خواهند دستوری در مورد خواب کودک بدهند، نباید بگویند دوست داری ساعت ۹ شب بخوابی؟ اینگونه کودک فکر می‌کند که می‌تواند نه بگوید و والدین جدی نیستند.
در چنین مواردی انجام ندادن آن کار توسط کودک نشانه لجبازی نیست. لحن گفتار والدین باعث می‌شود که او فکر کند موضوعی دل‌بخواهی است. اینگونه باید گفته شود: ساعت خواب شما ۹ شب است.

زمان مناسبی را برای دستور دادن انتخاب کنید

بهترین مشاور روانشناس می‌گوید اگر والدین می‌خواهند دستوراتشان عملی شود، دستوراتشان را باید در زمان مناسبی بیان کنند. مثلاً وقتی کودک مشغول بازی است به او نگویند تکالیفت را انجام بده، چون کودک در این زمان‌ها حاضر نیست از فعالیت مورد علاقه‌اش دست بکشد. در نتیجه دست به مخالفت‌جویی می‌زند.

دستورات خود را رو در رو مطرح کنید

والدین نباید دستورات خود را از راه دور و بدون برقراری تماس چهره به چهره بیان کنند. بسیاری از والدین دستورات خود را در حالی که مشغول کارهای متفرقه هستند و فرزندانشان نیز مشغول بازی و … هستند بیان می‌کنند. وقتی رو در رو بیان نشود، دستور تأثیر خود را از دست می‌دهد و کودک فکر می‌کند اهمیت چندانی ندارد. باید هنگام مطرح کردن خواسته در چشمان کودک نگاه کنند و از او بخواهند که آن کار را انجام دهد. اینگونه اهمیت موضوع برای او روشن می‌شود.